3. Nieco danych statystycznych

Motto:
"Chrześcijaństwo w Ameryce Łacińskiej jest dogłębnie 'spentekostalizowane':
70% protestantów i 40% katolików utożsamia się z charyzmatykami"[39].

3.1. spojrzenie na Amerykę Łacińską
Niezwykłe przemiany chrześcijaństwa w Ameryce Łacińskiej najlepiej zilustrować danymi statystycznymi. Naszym źródłem będzie narzędzie badań statystycznych Latinobarómetro[40]. Stosowaną tam metodą jest bezpośrednie badanie opinii publicznej w 18 krajach Ameryki Południowej i Środkowej (wraz z Meksykiem), za pomocą pytań skierowanych do osób powyżej 16 roku życia. Dane dokumentują więc deklaracje pytanych ludzi, a nie faktyczne liczenie osób, np. obecnych w kościele.

Ponieważ jesteśmy zainteresowani głównie tematem pentekostalizacji, to potrzebne jest tutaj pewne wstępne wyjaśnienie: występujące w statystykach określenie evangélicos to najczęstsza na tym kontynencie nazwa protestantów. W odróżnieniu do terminologii północno-amerykańskiej, obejmuje także wszystkich chrześcijan należących do kościołów i wspólnot pentekostalnych. A chrześcijanie pentekostalni to 2/3 wszystkich południowo-amerykańskich evangélicos.

Pomocne będzie uświadomienie sobie, że od początku XX wieku aż do jego lat '60 powyżej 90% populacji południowoamerykańskiej stanowili wierni Kościoła katolickiego: w tym znaczeniu Ameryka Południowa była kontynentem katolickim. W ciągu ostatnich 30 lat nastąpiły jednak bardzo poważne i szybkie zmiany w tym zakresie. Dlatego odwołanie się do metod tradycyjnych (pytanie: "ilu wiernych zostało ochrzczonych w Kościele katolickim?") nie odzwierciedli rzeczywistości. Przecież miliony ludzi ochrzczonych kiedyś przez katolików, dziś zmieniło wyznanie i bierze udział w życiu innych wspólnot chrześcijańskich. Na przykład, 84% evangélicos w Kolumbii było ochrzczonych jako katolicy, a 75% było nawet wychowanych jako katolicy. Ocenia się, że w Ameryce Łacińskiej codziennie do 10 tysięcy katolików przechodzi na tak rozumiany protestantyzm, a w przeciętną niedzielę w kościele - nawet w skali całego kontynentu - może być w kościele więcej evangélicos niż wiernych katolików[41].

Czas więc na pierwszą tabelę danych statystycznych:

Pierwsze cztery wymienione kraje (Honduras, Salwador, Nikaragua, Gwatemala) tworzą razem trzon Ameryki Środkowej. Łatwo zauważyć, że dwudziestolecie 1995-2017 stanowi okres przejścia od "kraju katolickiego" do "kraju katolicko-protestanckiego" lub wprost "kraju protestanckiego".

Dalej wyszczególniono Brazylię, a to dlatego, że tradycyjnie mówiono o niej "największy katolicki kraj świata". Wielkość kraju dalej imponuje. Tylko czy Brazylia pozostała krajem katolickim? Do tego zestawu dodano Panamę z oczywistych względów: to w Panamie odbędą się w 2019 r. Światowe Dni Młodzieży. Czy wtedy katolicy będą stanowili większość w tym kraju? Czas pokaże.

Równie pouczająca jest druga tabela. Otóż dostępne są badania tych byłych katolików, którzy przeszli do wspólnot ewangelikalnych. Pytano ich o przyczyny tej decyzji. Na osiem propozycji do wyboru, najczęściej podawaną była możliwość bardziej osobistej relacji z Bogiem. Dwie trzecie relacjonowało też wpływ ruchliwych, dynamicznych i przekonanych misjonarzy ewangelikalnych.

Schodząc do coraz niższego procentowego poparcia dla kolejnych odpowiedzi, nie znajdujemy nawet 1/10 takich osób, dla których szczególnie ważne byłyby tematy tak niezmiernie istotne dla profesorów teologii wykształconych w instytutach Zachodniej Europy: walka o równość społeczną, walka klas i wyzwolenie uciśnionego proletariatu…

Przyczyny opuszczenia Kościoła katolickiego
na rzecz wspólnoty ewangelikalnej, przykład Salwadoru[42]:

4° Znalazłem kościół, który troszczy się o wiernych 62 %
5° Przekonali mnie misjonarze nowego kościoła 66%
6° Miałem problemy osobiste 14%

7° Szukam lepszej przyszłości finansowej 23%
8° Małżeństwo z nie-katolikiem 11%

3.2. Studium przypadku: Brazylia
W 2016 r. brazylijski Instytut Statystyczny Datafolha ogłosił, że liczba protestantów (jak pamiętamy, zwanych w Brazylii evangélicos) wzrosła w ciągu poprzednich 6 lat z 22% do 29% pełnoletnich obywateli[43]. Inne ogłoszone w tym czasie wyniki badań wskazywały, że liczba katolików spadła o 9 milionów, co stanowiło 6% wszystkich dorosłych Brazylijczyków. Według tych danych już w 2016 r. liczba katolików spadła do 50% brazylijskiej populacji (w Brazylii mieszka ponad 200 mln ludzi).

Wskutek tempa zmian, 44% ewangelików to byli katolicy[44]. Większość evangélicos (22% obywateli) to zielonoświątkowcy (evangélicos pentecostais), należących do takich wspólnot jak:

Zbory Boże (Assembleia de Deus),
Powszechny Kościół Królestwa Bożego (Igreja Universal do Reino de Deus),
Zgromadzenie Chrześcijańskie (Congregação Cristã),
Czworaki Kościół Królestwa Bożego (Igreja Quadrangular Do Reino De Deus).

W ciągu minionych 75 lat struktura wyznaniowa zmieniła się w Brazylii następująco:
w r. 1940: 95,5% katolików, 2,6% protestantów,
w r. 2016: 50% katolików, 30% protestantów.

Zakładając, że te procesy pozostaną bez zmian jeszcze przez kilka lat, obliczono, że w 2018 r. liczba katolików zrówna się z liczbą protestantów[45].

Przypisy

[39] Study: Latin Americans abandoning Catholic Church for evangelical, Protestant churches, https://www.catholic.org/news/hf/faith/story.php?id=57681 (2018).
[40] El papa Francisco y la religión en Chile y América Latina (Latinobarómetro), https://pl.scribd.com/document/369004675/RELIGIO-N-CHILE-AME-RICA-LATINA-2017-002;
http://www.latinobarometro.org/latNewsShow.jsp (2018); Latinobarómetro es una encuesta de opinión que representa la población de 18 años en más de 18 países de América Latina, con muestras de 1.200 casos cara a cara en Sudamérica y México y 1000 en Centroamérica. El margen de error es entre 2.8% y 3%, www.latinobarometro.org (2018).
[41] Gastón Espinosa, The Pentecostalization of Latin American, s. 267.
[42] http://www.pewforum.org/2014/11/13/chapter-1-religious-switching/ (2018).
[43] Número de evangélicos no Brasil não para de crescer; Confira os números do Datafolha, 26.12.2016, https://noticias.gospelmais.com.br/numero-evangelicos-brasil-nao-para-crescer-datafolha-87608.html (2018).
[44] 44% dos evangélicos são ex-católicos, Pesquisas Datafolha, 28.12.2016,
http://datafolha.folha.uol.com.br/opiniaopublica/2016/12/1845231-44-dos-evangelicos-sao-ex-catolicos.shtml (2018).
[45] Można dodać tylko, że liczba osób niezwiązanych z żadnym wyznaniem zwiększyła się do 14%, João Cruzué, População católica e evangélica no Brasil serão iguais até 2028, 07.01.2016, http://academiablogsevangelicos.blogspot.com/2016/01/populacao-catolica-e-evangelica-no.html (2018).